„[…] wiem, że żaden, najbardziej kochający człowiek na świecie nie może zrobić, żeby człowiekowi nie było smutno, kiedy mu smutno. Może mniej, ale nie wcale.”
Magdalena Kicińska, „Pani Stefa”
Stefania Wilczyńska (Stefa), ur. 26.05.1886 r. w Warszawie
Stefania Wilczyńska urodziła się w zamożnej rodzinie żydowskiej. Była dobrze wykształcona, studiowała nauki przyrodnicze w Belgii i Szwajcarii. Jako 23-latka zdecydowała się na powrót do Warszawy, gdzie podjęła pracę w przytułku dla dzieci żydowskich, prowadzonym przez Towarzystwo „Pomoc dla Sierot”. Już w 1912 r. została kierowniczką nowo otwartego domu dla dzieci żydowskich przy ul. Krochmalnej 92. Przez kolejne 30 lat wraz z Januszem Korczakiem współtworzyła ten dom, opiekowała się dziećmi i wdrażała nowatorskie metody pedagogiczne. W latach 30-tych kilkakrotnie odwiedzała Palestynę, gdzie pracowała z dziećmi w kibucu Ein Charod. W 1938 r. otrzymała też zgodę na aliję – osiedlenie się w Palestynie. Pod wpływem niepokojących informacji napływających z Warszawy i widma zbliżającej się wojny, 2 maja 1939 r. wyruszyła z powrotem do kraju.
Jej osobistą walką przeciwko machinie wojennej i Zagładzie była opieka nad dziećmi oraz praca w czasie bombardowania w punkcie opatrunkowym zlokalizowanym w piwnicach Domu Sierot.
5 sierpnia 1942 r. niemieccy naziści deportowali dzieci oraz personel Domu Sierot do obozu zagłady w Treblince. Stefania Wilczyńska towarzyszyła dzieciom do samego końca i wraz z nimi została zamordowana. Została upamiętniona w inskrypcji na grobie rodziców na warszawskim cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej. Pośmiertnie została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi. W 2018 r. na Polach Mokotowskich w Warszawie posadzono jabłoń noszącą jej imię.
źródło: Zbiory Muzeum Warszawy
autor: Tomasz Cebulski
autor: Tomasz Cebulski
Autor: Tomasz Cebulski
źródło: Zbiory Muzeum Warszawy
autor: Tomasz Cebulski
Autor: Tomasz Cebulski
autor: Tomasz Cebulski
Autor: Tomasz Cebulski
źródło: Zbiory Muzeum Warszawy
Przygotowanie
Na etapie przygotowań do ludobójstwa sprawcy często używają specyficznego, pełnego eufemizmów języka. O planowanych zbrodniach nie mówią wprost i dosłownie (np. „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”), aby ukryć swoje prawdziwe intencje. Tworzone są armie, kupowana jest broń, szkolone są specjalne oddziały. W tym samym czasie społeczeństwo jest poddawane intensywnej indoktrynacji, by wzbudzić strach przed grupą ofiar, a ludobójstwo bywa przedstawiane jako konieczna samoobrona. Jeśli trwa konflikt zbrojny, to ludobójstwo bywa kamuflowane jako walki powstańcze, czy działania przeciw partyzantom. Aby zapobiec ludobójstwu, na tym etapie należy ogłosić międzynarodowy stan wyjątkowy. Inne rządy powinny stosować naciski dyplomatyczne i przygotować się do interwencji, aby zapobiec zbrodniom przeciwko ludzkości i ludobójstwu, które planują sprawcy.
Jak historia tej osoby jest powiązana z opisywanym etapem?
Stefania Wilczyńska była naoczną świadkinią przygotowań i realizowania planu wyniszczenia narodu żydowskiego. Na wieść o możliwości wybuchu wojny, zdecydowała się wrócić do kraju. Kiedy niemieccy naziści przygotowywali się do wysiedleń z getta warszawskiego, a w efekcie jego likwidacji i masowych mordów na Żydach i Żydówkach, Stefania Wilczyńska poświęciła się pracy z dziećmi, aby dać im namiastkę normalności i dzieciństwa. Fakt, że Wilczyńska dobrowolnie towarzyszyła dzieciom do samego końca i wraz z nimi została zamordowana był jej niemym sprzeciwem i odpowiedzią na przygotowany przez nazistów plan Zagłady.
Kibuc – spółdzielcze gospodarstwo rolne w Izraelu, w którym ziemia jest własnością wspólną. Kibuce odegrały znaczącą rolę przy tworzeniu państwa Izrael, a główną ideą do dziś jest połączenie syjonizmu z socjalizmem. Mieszkańcy i mieszkanki kibuców (kibucnicy) nie mają własnego majątku, posiadają równe prawa i obowiązki. Ważne decyzje podejmowane są wspólnie na zebraniach.