“Odpowiedzialność za zbrodnię wymordowania całej narodowości żydowskiej w Polsce spada przede wszystkiem na sprawców, ale pośrednio obciąża ona również ludzkość całą, Narody i Rządy Państw Sprzymierzonych, które do dziś dnia nie zdobyły się na żaden czyn konkretny w celu ukrócenia tej zbrodni. Przez bierne przypatrywanie się temu mordowi miljonów bezbronnych i zmaltretowanych dzieci, kobiet i mężczyzn, stały się jego współwinowajcami.”
Szmul
Zygielbojm
Etap 2 - Symbolizacja
“Odpowiedzialność za zbrodnię wymordowania całej narodowości żydowskiej w Polsce spada przede wszystkiem na sprawców, ale pośrednio obciąża ona również ludzkość całą, Narody i Rządy Państw Sprzymierzonych, które do dziś dnia nie zdobyły się na żaden czyn konkretny w celu ukrócenia tej zbrodni. Przez bierne przypatrywanie się temu mordowi miljonów bezbronnych i zmaltretowanych dzieci, kobiet i mężczyzn, stały się jego współwinowajcami.”
Szmul Zygielbojm, ur. 21.02.1895 r. w Borowicy
Szmul Zygielbojm pochodził z biednej, wielodzietnej rodziny, dlatego musiał rozpocząć pracę już w wieku 10 lat, zaniedbując naukę. Jednak ciekawość i pęd do wiedzy, sprawiły, że szybko nadrobił zaległości edukacyjne. Dał się także poznać jako dobry mówca i organizator, co pomogło mu w karierze politycznej, którą rozwijał w Warszawie i Łodzi.
Po wybuchu II wojny światowej, organizował podziemny żydowski ruch oporu oraz aktywnie przeciwstawiał się zarządzeniom wprowadzonym przez III Rzeszę, w tym wymuszonej symbolizacji Żydów. Argumentował, że zgoda na noszenie opasek z symbolem gwiazdy Dawida będzie oznaczać zgodę na kolejne ograniczenia wprowadzane przez okupanta w przyszłości. W 1940 r. udało mu się uciec z Polski i ostatecznie znalazł schronienie w Londynie, gdzie został członkiem Rady Narodowej RP. Zygielbojm niestrudzenie przekazywał informacje otrzymywane od przedstawicieli polskiego podziemia i organizacji żydowskich o trwającym w Polsce Holokauście. Próbował dotrzeć do najwyższych władz politycznych i wojskowych, aby zwrócić ich uwagę na tę zbrodnię. Po upadku powstania w getcie warszawskim, w poczuciu bezsilności i jako protest wobec braku reakcji świata na Holokaust, 11 maja 1943 r. Szmul Zygielbojm popełnił samobójstwo. W swoim liście pożegnalnym napisał: „Milczeć nie mogę i żyć nie mogę, gdy giną resztki ludu żydowskiego w Polsce, którego reprezentantem jestem”.
Getto warszawskie; źródło Narodowe Archiwum Cyfrowe
źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
źródło: Barbara Kirshenblatt-Gimblett, Antony Polonsky (red. nauk.), Polin. 1000 lat historii Żydów polskich, Warszawa: Muzeum Historii Żydów Polskich, 2014, s. 346
źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
źródło: Męczeństwo, walka, zagłada Żydów w Polsce 1939-1945, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1960, zdjęcie nr 46.
Symbolizacja
To narzucanie siłą symboli umożliwiających wizualne odróżnienie jednej grupy od pozostałych. W czasie Holokaustu osoby pochodzenia żydowskiego były zmuszone do noszenia odróżniających symboli różniących się w zależności od kraju. Mogła to być żółta gwiazda Dawida naszyta na ubranie, lub jak w okupowanej Polsce – biała opaska z niebieską gwiazdą Dawida noszona na ramieniu. Klasyfikacja i symbolizacja to powszechne zjawiska. Stają się niebezpieczne, jeśli towarzyszy im nienawiść i dehumanizacja. Aby przeciwdziałać symbolizacji, nadawanie symboli konkretnym grupom oraz mowa nienawiści powinny być prawnie zakazane, a przywódcy religijni powinni aktywnie przeciwstawiać się działaniom prowadzącym do nienawiści.
Jak historia tej osoby jest powiązana z opisywanym etapem?
Szmul Zygielbojm już w swojej przedwojennej działalności kierował się socjalistycznymi ideałami, angażował się w walkę o prawa wykluczonych i aktywnie przeciwstawiał się społecznej izolacji. Także w czasie wojny starał się podążać obraną drogą w zgodzie ze swoim światopoglądem. Nie zgadzał się na symbolizację Żydów i Żydówek, izolowanie ich w gettach i przeciwstawiał się nakazowi noszenia przez Żydów i Żydówki opasek z Gwiazdą Dawida. Zygielbojm doskonale rozumiał różnicę między dobrowolnym noszeniem jakichś symboli, a narzuconą siłą symbolizacją, a tym samym stygmatyzacją pewnej grupy lub grup.
Rada Narodowa RP – Rada Narodowa Rzeczypospolitej Polskiej – organ konsultacyjny i opiniodawczy prezydenta i rządu RP na uchodźstwie, ustanowiony dekretem Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza z 9 grudnia 1939 r. we Francji i funkcjonujący w latach 1939–1991. Rada liczyła kilkudziesięciu radnych (w tym przedstawicieli społeczności żydowskiej).W czasie posiedzeń omawiano podstawowe zagadnienia sytuacji międzynarodowej i polskiej polityki zagranicznej.