“Lata 30. to okres antysemickich nagonek na uniwersytetach. Było getto ławkowe. Widziałam indeks koleżanki z pieczątką: „Miejsce tylko po lewej stronie sali”. Były endeckie wybryki, zabito studenta we Lwowie. Jeżeli się chciało i mogło zaoszczędzić swemu dziecku upokorzeń, to się posyłało je na studia za granicę, które nie były takie drogie, jak choćby we Włoszech, czy Belgii. Ci młodzi później wracali po studiach do Lublina.”
Krystyna
Modrzewska
Etap 3 - Dyskryminacja
“Lata 30. to okres antysemickich nagonek na uniwersytetach. Było getto ławkowe. Widziałam indeks koleżanki z pieczątką: „Miejsce tylko po lewej stronie sali”. Były endeckie wybryki, zabito studenta we Lwowie. Jeżeli się chciało i mogło zaoszczędzić swemu dziecku upokorzeń, to się posyłało je na studia za granicę, które nie były takie drogie, jak choćby we Włoszech, czy Belgii. Ci młodzi później wracali po studiach do Lublina.”
Krystyna Modrzewska (z domu Mandelbaum), ur. 14.09.1919 r. w Warszawie
Krystyna Modrzewska pochodziła ze zasymilowanej, inteligenckiej rodziny żydowskiej. Pierwsze lata życia spędziła w Warszawie, później przeprowadziła się z rodziną do Lublina, gdzie jej ojciec był znanym i szanowanym lekarzem. Kształciła się w elitarnym gimnazjum o patriotycznym nastawieniu, co zapewne miało wpływ na wyznawane przez nią wartości. W 1937 r. wyjechała na studia antropologiczne do Bolonii. W czasie studiów przyjęła chrzest i została katoliczką. Krystyna Modrzewska spędzała wakacje 1939 r. w Lublinie, a wybuch wojny i uniemożliwił jej powrót na studia. Krystynę wraz z matką zmuszono do opuszczenia własnego domu. Aby zwiększyć swoje szanse na przeżycie zmieniła tożsamość, przyjmując nazwisko Modrzewska. Podejmowała się różnych zajęć, od prostych prac fizycznych po prace urzędnicze, dzięki czemu miała dostęp do ważnych informacji i dokumentów, które przekazywała oddziałom Armii Krajowej. Sama służyła w AK pod pseudonimem “Kret” i w latach 1941-1943 prowadziła sabotaż gospodarczy. W ten sposób mogła czynem okazać swój sprzeciw wobec dyskryminacji.
Krystyna Modrzewska w czasie wojny straciła prawie całą rodzinę. Mimo wielu trudności w 1944 r. wróciła z matką do Lublina. Po wojnie rzuciła się w wir pracy naukowej. Obroniła doktorat w dziedzinie nauk przyrodniczych i rozpoczęła pracę na uniwersytecie. Równolegle studiowała medycynę i w 1955 r. otrzymała dyplom lekarski oraz stopień docenta. W latach 60-tych wydała pamiętniki i osobistą prozę pod pseudonimem Adam Struś. Pod wpływem antysemickiej nagonki i dyskryminacji w kręgach zawodowych, w 1970 r. wyemigrowała do Szwecji. Była to dla niej trudna emocjonalnie decyzja, którą kwitowała mówiąc „to nie ja opuściłam Kraj, to Kraj mnie opuścił”. Krystyna Modrzewska po raz drugi zmieniła nazwisko, tym razem przyjmując nazwisko panieńskie swojej matki, a jednocześnie swojej rodziny zamordowanej w Treblince. Jako Krystyna Frenkiel pracowała jako genetyk. W 1980 r. obroniła drugi doktorat, a rok później uzyskała habilitację na Uniwersytecie w Uppsali.
W swoich pamiętnikach opisywała doświadczenie inności i obcości w swoim ciele towarzyszące jej od okresu dorastania. Po 1989 r. Krystyna Modrzewska zaczęła przyjeżdżać regularnie do Polski, najczęściej do Lublina. Zmarła 28 sierpnia 2008 r.
źródło: Archiwum Fotografii Ośrodka "Brama Grodzka - Teatr NN"
źródło Archiwum Fotografii Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN
źródło Archiwum Fotografii Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN
źródło: Archiwum Fotografii Ośrodka "Brama Grodzka - Teatr NN"
źródło: zbiór Symchy Wajsa; Archiwum Fotografii Ośrodka "Brama Grodzka - Teatr NN"
źródło: zbiór Symchy Wajsa; Archiwum Fotografii Ośrodka "Brama Grodzka - Teatr NN"
źródło: zbiór Symchy Wajsa; Archiwum Fotografii Ośrodka "Brama Grodzka - Teatr NN"
źródło: zbiór Symchy Wajsa; Archiwum Fotografii Ośrodka "Brama Grodzka - Teatr NN"
źródło: zbiór Symchy Wajsa; Archiwum Fotografii Ośrodka "Brama Grodzka - Teatr NN"
źródło: zbiór Symchy Wajsa; Archiwum Fotografii Ośrodka "Brama Grodzka - Teatr NN"
Dyskryminacja
To sytuacja, w której człowiek (lub grupa ludzi) jest traktowany mniej przychylnie, niż inni w tej samej sytuacji, jest marginalizowany ze względu na daną cechę (lub kilka cech) płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną czy inne cechy. Ideologia grupy dominującej często oparta jest na istniejących uprzedzeniach, stereotypach i lękach, co pomaga w zdobywaniu przychylności społeczeństwa i utrzymaniu władzy przez populistycznych liderów.
Dyskryminacji można przeciwdziałać poprzez przyznanie równych praw wszystkim grupom społecznym, zakaz dyskryminacji ze względu na rasę, religię, narodowość czy inne przesłanki oraz umożliwienie dochodzenia swoich praw w sądach.
Jak historia tej osoby jest powiązana z opisywanym etapem?
Krystyna Modrzewska pochodziła ze zasymilowanej rodziny żydowskiej, a jej ojciec był znanym i szanowanym lekarzem, co przez pewien czas pozwoliło jej żyć w „bańce ochronnej”.
Z biegiem czasu, z uwagi na wzrost postaw antysemickich przed wojną i późniejsze wojenne wydarzenia, stała się ofiarą dyskryminacji. Jako polska patriotka chciała walczyć w obronie kraju, jednak jej żydowskie pochodzenie było dla dowódców dostatecznym powodem, aby jej na to nie pozwolić. Krystyna była dyskryminowana także na bardzo osobistym poziomie – jako osoba transseksualna nie znajdowała zrozumienia w rodzinie i społeczeństwie, a jako naukowczyni – w świecie naukowym.
Armia Krajowa – konspiracyjna niepodległościowa organizacja wojskowa, część Sił Zbrojnych RP działająca w okresie II wojny światowej w kraju, podlegająca Naczelnemu Wodzowi i rządowi Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. Organizacja powstała 14 lutego 1942 r. z rozkazu Naczelnego Wodza Władysława Sikorskiego. Kontynuowała działalność Związku Walki Zbrojnej. Działała na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, okupowanej przez Niemcy i ZSRR.