1942 – Organizacja niemieckich nazistowskich ośrodków masowej zagłady w Bełżcu, Chełmnie, Sobiborze, Treblince, Auschwitz-Birkenau oraz na Majdanku. Stefania Wilczyńska wraz z Januszem Korczakiem i dziećmi z sierocińca jest deportowana do Treblinki. Tomasz Blatt zostaje deportowany do Sobiboru.
1943 – maj – dramatyczne próby zwrócenia uwagi świata na ludobójstwo dokonywane przez niemieckich nazistów. Szmul Zygielboim popełnia samobójstwo w Londynie w wyniku bezsilności i milczenia świata na wieści o Zagładzie.
1943 – zacieranie śladów istnienia ośrodków zagłady w Treblince, Bełżcu i Sobiborze. Tomasz Blatt bierze udział w buncie w Sobiborze w październiku 1943.
1944 – wyłapywanie i mordy na ukrywających się Żydach i Żydówkach, masowe deportacje ostatnich europejskich gmin żydowskich do komór gazowych KL Auschwitz-Birkenau. Katarzyna Filipek ginie w egzekucji karnej za ukrywanie żydowskiej rodziny Sternlichtów. Henryk Sławik intensyfikuje swoje działania na rzecz ratowania polskich Żydów i Żydówek na Węgrzech przed deportacją do KL Auschwitz.
Eksterminacja
Na tym etapie dochodzi do masowych mordów, czyli ludobójstwa. Sprawcy unikają używania tego i podobnych pojęć, ponieważ nie uważają swoich ofiar za ludzi. Jeśli to państwo stoi za ludobójstwem, siły zbrojne mogą bezpośrednio uczestniczyć w zabijaniu. Państwa często wspierają bojówki, które dokonują znacznej części zbrodni, dzięki czemu państwo może odsunąć od siebie podejrzenia i wyprzeć się swojej winy. Ofiary są poddawane działaniom, które mają doprowadzić do ich celowego wyniszczenia przez głód, brak dostępu do wody, żywności i lekarstw. Ofiary są poddawane przymusowej sterylizacji lub aborcji. Dzieci są siłą odbierane rodzicom. Ludobójstwu towarzyszy niszczenie dóbr kultury i dziedzictwa religijnego ofiar.
Czasem, w konsekwencji ludobójstwa, dochodzi do zabijania w odwecie i cykl się powtarza. Ofiary są po raz kolejny dehumanizowane – zwłoki często są bezczeszczone, grzebane w masowych grobach.
Gdy dochodzi do ludobójstwa, tylko szybka i efektywna interwencja zbrojna może powstrzymać zbrodnie. Utworzenie stref bezpieczeństwa lub korytarzy humanitarnych pod skuteczną ochroną sił międzynarodowych może uratować życie wielu osób. Zgodnie z koncepcją międzynarodowej odpowiedzialności za ochronę, od 2005 r. społeczność międzynarodowa może i powinna reagować broniąc życia ludności.
„Blatt był świadkiem oskarżenia (w powojennych procesach sprawców) w paru innych sprawach. Między innymi szefa Gestapo w Izbicy Kurta Engelsa. Tego, który nałożył jego ojcu cierniową koronę. Tojwełe czyścił mu motocykl. Była to wspaniała maszyna, z przyczepą i dwiema błyszczącymi blachami z obu stron. Na blachach były wyryte trupie czaszki. Engelsowi zależało na tym, żeby czaszki były wypolerowane do połysku. Tojwełe czyścił je godzinami. Było to świetne zajęcie, bo kiedy czyścił motocykl, żaden Niemiec go nie zaczepiał, nawet podczas łapanki. Engels miał do pracy jeszcze jednego żydowskiego chłopca, Mojszełe. Pochodził z Wiednia. Opiekował się ogrodem. Engels rozmawiał z nim o uprawie kwiatów. Lubił go. “Jesteś fajny chłopiec”, mawiał. Zginiesz ostatni i ja cię osobiście zastrzelę, żebyś się nie męczył. Blatt przyznał w śledztwie, że gestapowiec dotrzymał słowa.”
Hanna Krall „Portret z kulą w szczęce”
Jan Jantoń urodził się 11 kwietnia 1911 r. Razem z żoną Bronisławą i czwórką dzieci mieszkał we wsi Wola Brzostecka, gdzie zajmował się rolnictwem...