Jan Jantoń

Jan Jantoń urodził się 11 kwietnia 1911 r. Razem z żoną Bronisławą i czwórką dzieci mieszkał we wsi Wola Brzostecka, gdzie zajmował się rolnictwem. Od lata 1942 r. Rodzina Jana Jantonia pomagała znajomym – żydowskiej rodzinie Fisch. Po ucieczce z getta w Brzostku sześcioosobowa rodzina Fisch – Sara Hena, Mojżesz oraz ich dzieci Róża, Rachel, Feige, Mojżesz – ukrywała sie w gospodarstwie Jantoniów. Po pewnym czasie, gdy sytuacja zaczęła robić się coraz bardziej niebezpieczna, Jan Jantoń zorganizował dla nich nową kryjówkę, w pobliskim lesie. Jantoniowie dostarczali Fischom jedzenie oraz niezbędne przedmioty.
8 grudnia 1942 r. na skutek donosu, kryjówkę odkryli niemieccy żandarmi i polscy granatowi policjanci. Wszyscy członkowie rodziny Fisch zostali zamordowani. W tym samym czasie do kryjówki przyszedł Jan Jantoń, aby dostarczyć żywność dla ukrywających się osób. Za pomoc Żydom został rozstrzelany na miejscu. Jan Jantoń oraz członkowie i członkinie rodziny Fisch zostali pochowani we wspólnej mogile nieopodal kryjówki. W 1992 r. Bronisława i Jan Jantoniowie zostali pośmiertnie uhonorowani tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

AUTORKA: Larysa Michalska

Eksterminacja

Na tym etapie dochodzi do masowych mordów, czyli ludobójstwa. Sprawcy unikają używania tego i podobnych pojęć, ponieważ nie uważają swoich ofiar za ludzi. Jeśli to państwo stoi za ludobójstwem, siły zbrojne mogą bezpośrednio uczestniczyć w zabijaniu. Państwa często wspierają bojówki, które dokonują znacznej części zbrodni, dzięki czemu państwo może odsunąć od siebie podejrzenia i wyprzeć się swojej winy. Ofiary są poddawane działaniom, które mają doprowadzić do ich celowego wyniszczenia przez głód, brak dostępu do wody, żywności i lekarstw. Ofiary są poddawane przymusowej sterylizacji lub aborcji. Dzieci są siłą odbierane rodzicom. Ludobójstwu towarzyszy niszczenie dóbr kultury i dziedzictwa religijnego ofiar.
Czasem, w konsekwencji ludobójstwa, dochodzi do zabijania w odwecie i cykl się powtarza. Ofiary są po raz kolejny dehumanizowane – zwłoki często są bezczeszczone, grzebane w masowych grobach.
Gdy dochodzi do ludobójstwa, tylko szybka i efektywna interwencja zbrojna może powstrzymać zbrodnie. Utworzenie stref bezpieczeństwa lub korytarzy humanitarnych pod skuteczną ochroną sił międzynarodowych może uratować życie wielu osób. Zgodnie z koncepcją międzynarodowej odpowiedzialności za ochronę, od 2005 r. społeczność międzynarodowa może i powinna reagować broniąc życia ludności.

Jak historia tej osoby jest powiązana z opisywanym etapem?

Jan Jantoń był świadkiem i ofiarą potwornego zła drugiej wojny światowej. Na jego oczach rozgrywały się dramatyczne sceny szykanowania, upokarzania, prześladowania i zabijania jego żydowskich znajomych i sąsiadów. Mimo ogromnego niebezpieczeństwa, które groziło jemu i jego rodzinie, świadomy grożącej im kary śmierci, którą wprowadziły władze okupacyjne za pomoc Żydom i Żydówkom, zdecydował się wspólnie z żoną nieść pomoc tym, którzy tego najbardziej potrzebowali.