“[W PRL był na ojca zapis, bo należał do PPS, tego nurtu niepodległościowego, antykomunistycznego - mówi Krystyna Sławik-Kutermak.] - Nauczyłyśmy się go kochać w ciszy, w konspiracji, nielegalnie. A tu naraz pojawił się w naszym mieszkaniu w Katowicach Zimmermann, człowiek, który nie tylko z ojcem współpracował, nie tylko był świadkiem, jak ratował ludzi, ale jeszcze mówił o nim z największym szacunkiem i wzruszeniem. Nie półszeptem, nie aluzjami, tylko głośno i wprost. Zakazane przestało być zakazane.”
Elżbieta Isakiewicz Gazeta Polska, 20 sierpnia 2003

Henryk
Sławik

Etap 10 - Negacja

“[W PRL był na ojca zapis, bo należał do PPS, tego nurtu niepodległościowego, antykomunistycznego - mówi Krystyna Sławik-Kutermak.] - Nauczyłyśmy się go kochać w ciszy, w konspiracji, nielegalnie. A tu naraz pojawił się w naszym mieszkaniu w Katowicach Zimmermann, człowiek, który nie tylko z ojcem współpracował, nie tylko był świadkiem, jak ratował ludzi, ale jeszcze mówił o nim z największym szacunkiem i wzruszeniem. Nie półszeptem, nie aluzjami, tylko głośno i wprost. Zakazane przestało być zakazane.”
Elżbieta Isakiewicz Gazeta Polska, 20 sierpnia 2003

Biografia
Miejsce
Etap

Henryk Sławik, ur. 16.07.1894 r. w Szerokiej

Henryk Sławik urodził się w niezamożnej śląskiej rodzinie. Był dziennikarzem, uczestnikiem trzech powstań śląskich, członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej, a także delegatem do Ligi Narodów. Ze względu na swoją przedwojenną propolską działalność, stał się celem dla nazistów. Po wybuchu wojny udało mu się przedostać na Węgry, gdzie pomagał polskim uciekinierom. Następnie został mianowany prezesem Komitetu Obywatelskiego do Spraw Opieki nad Uchodźcami Polskimi. Starał się pomóc każdemu, kto zwrócił się do niego o pomoc. We współpracy z delegatem węgierskiego rządu Józsefem Antallem wystawiał dokumenty, które dla wielu osób okazały się przepustką do życia. Założył Dom Sierot Polskich, co dało mu możliwość uchronienia od śmierci tysięcy dorosłych i dzieci – sierot chrześcijańskich i żydowskich. Został aresztowany przez Gestapo w lipcu 1944 r. W prowadzonym śledztwie całą odpowiedzialność wziął na siebie, nie przyznając się do znajomości z Antallem i tym samym ratując mu życie. Henryk Sławik został uwięziony w obozie koncentracyjnym w Mauthausen. Został zamordowany w Gusen 23 sierpnia 1944 r. Jadwiga, żona Sławika, przeżyła obóz Ravensbrück. Udało jej się odnaleźć córkę Krystynę, którą w czasie wojny zaopiekowała się rodzina Antallów. Po wojnie, z powodów politycznych, państwo polskie utrzymywało absolutną ciszę o Henryku, jego działalności i jego rodzinie. Żona i córka Henryka Sławika żyły w biedzie i były szykanowane przez państwo. Dopiero rok 1990 i świadectwo jego współpracownika, Zvi Zimmermana, przyniosło mu uznanie w Izraelu i pośmiertnie uhonorowano go tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. W Polsce dopiero dekadę później podjęto działania, aby przywrócić pamięć o Henryku Sławiku i jego bohaterskiej działalności.

Henryk Sławik w Cieszynie 1938 r.;
źródło: Zbiory Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny / Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny Mauthausen, masowy cmentarz;
autor: Tomasz Cebulski

Były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny Mauthausen, polski pomnik;
autor: Tomasz Cebulski

Były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny Mauthausen;
autor: Tomasz Cebulski

Henryk i Jadwiga Sławik na ulicy w Cieszynie 2 października 1938 r.;
źródło: Zbiory Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny / Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Negacja

To etap występujący w trakcie oraz po każdym ludobójstwie. Sprawcy i sprawczynie zacierają ślady zbrodni, ukrywają dowody, a także zastraszają świadków i świadkinie. Zaprzeczają popełnienia jakichkolwiek przestępstw, często obwiniają ofiary za to, co się stało. Blokują śledztwa i starają się pozostać przy władzy do momentu, kiedy siłą są zmuszeni do jej oddania lub ucieczki. Reakcją na negację jest tylko uczciwy i sprawiedliwy proces oraz wymierzenie kary przez sądy krajowe lub trybunały międzynarodowe. Takie procesy pomagają zapobiegać poczuciu bezkarności sprawców i stopniowemu zaprzeczaniu ludobójstwu i zbrodniom przeciwko ludzkości. Milczenie jest jedną z najczęstszych form negacji. Milczenie w następstwie ludobójstwa utrwala brak świadomości i zaprzeczanie dokonanym zbrodniom.

Jak historia tej osoby jest powiązana z opisywanym etapem?

Historia Henryka Sławika została politycznie i pamięciowo skazana na zapomnienie. Śląskie pochodzenie, przedwojenne zaangażowanie polityczne w Polskiej Partii Socjalistycznej, a także praca dyplomatyczna w służbie rządu w Londynie były niewygodnymi tematami, które w PRL-u praktycznie nie istniały. Po upadku komunizmu w Polsce, dzięki zaangażowaniu Ocalałych, rodziny i rosnącej grupy zainteresowanych tą historią osób, pamięć o Henryku Sławiku i jego bohaterskich czynach w końcu przełamała zmowę milczenia wokół tego niezwykłego człowieka.