Notice: Function _load_textdomain_just_in_time was called incorrectly. Translation loading for the acf domain was triggered too early. This is usually an indicator for some code in the plugin or theme running too early. Translations should be loaded at the init action or later. Please see Debugging in WordPress for more information. (This message was added in version 6.7.0.) in /home/uprzedzu/10krokow.org/wp-includes/functions.php on line 6121

Notice: Function _load_textdomain_just_in_time was called incorrectly. Translation loading for the wp-external-links domain was triggered too early. This is usually an indicator for some code in the plugin or theme running too early. Translations should be loaded at the init action or later. Please see Debugging in WordPress for more information. (This message was added in version 6.7.0.) in /home/uprzedzu/10krokow.org/wp-includes/functions.php on line 6121
10 kroków - Etap 6 - Maria Nowak - Humanity in action

Maria Nowak (z domu Bożek) urodziła się w 1920 r. w Krakowie w rodzinie kolejarskiej. Maria uczyła się w żeńskim gimnazjum powszechnym, do którego uczęszczały dziewczynki o różnym pochodzeniu - katoliczki, Żydówki i protestantki...

Maria
Nowak

Etap 6 - Polaryzacja

Maria Nowak (z domu Bożek) urodziła się w 1920 r. w Krakowie w rodzinie kolejarskiej. Maria uczyła się w żeńskim gimnazjum powszechnym, do którego uczęszczały dziewczynki o różnym pochodzeniu - katoliczki, Żydówki i protestantki...

Maria Nowak

Maria Nowak (z domu Bożek) urodziła się w 1920 r. w Krakowie w rodzinie kolejarskiej. Maria uczyła się w żeńskim gimnazjum powszechnym, do którego uczęszczały dziewczynki o różnym pochodzeniu – katoliczki, Żydówki i protestantki. Kwestie pochodzenia i wyznawanej religii nie miały dla nich większego znaczenia – wszystkie uważały się za Polki. Najbliższą przyjaciółką Marii, była Żydówka, Helena Goldstein, z którą przyjaźniła się także po ukończeniu szkoły, mimo że rozpoczęły studia na różnych uczelniach. Maria studiowała matematykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, a Helena rozpoczęła studia w Wyższej Szkole Handlowej. Po pierwszym roku studiów, ich edukację przerwał wybuch wojny. Maria rozpoczęła pracę zarobkową w jednym z krakowskich sklepów bławatnych. Helena razem ze swoją rodziną została przesiedlona do getta, które utworzono w Krakowie w marcu 1941 r. Ojciec Heleny został wywieziony pierwszym transportem z getta do obozu zagłady w Bełżcu, gdzie został zamordowany.
Ojciec Marii Nowak, jako kolejarz otrzymywał informacje o pociągach jadących w nieznanych kierunkach, które wiozły stłoczonych wagonach ludzi, a wracały puste. Maria przekazywała te informacje swoim znajomym uwięzionym w getcie. Angażowała się także w bezpośrednia pomoc, przemycając do getta żywność i lekarstwa.
W październiku 1942 r. matka i brat Heleny Goldstein zostali przetransportowani do obozu zagłady w Bełżcu, gdzie oboje zostali zamordowani. Gdy Maria dowiedziała się o tym, postanowiła pomóc przyjaciółce uciec z getta. Udało jej się kupić druk kenkarty, nakleiła zdjęcie Heleny i wpisała swoje dane osobowe. Do dokumentu dołączyła także swój akt chrztu i odpis świadectwa maturalnego.
Helena była w grupie osób pracujących poza gettem, dzięki czemu łatwiej było zorganizować ucieczkę. O umówionym czasie Maria podeszła do niej, niepostrzeżenie ściągnęła z jej ramienia opaskę z gwiazdą Dawida, a na szyję zarzuciła futrzany kołnierz, aby zminimalizować ryzyko rozpoznania, że Helena jest Żydówką. Zgodnie z rozporządzeniem z grudnia 1941 r. Żydzi nie mogli posiadać futer. Odebrane Żydom i Żydówkom futra i ciepłą odzież przeznaczono na potrzeby armii niemieckiej.
Po ucieczce, Helena ukrywała się u znajomych Marii, a później wyjechała do Warszawy. Tam, dzieki fałszywym dokumentom wystawionym na nazwisko Marii, rozpoczęła pracę na Dworcu Centralnym, gdzie po polsku i niemiecku zapowiadała odjazdy pociągów. Krótko przed powstaniem warszawskim Helena została przewieziona na roboty przymusowe do Niemiec. W 1945 roku wróciła do Krakowa. Przyjaciółki odnalazły się po wojnie i przyjaźniły się do śmierci Heleny.
Maria ukończyła studia farmaceutyczne ze stopniem doktora. Na początku lat 50 rozpoczęła pracę w prowadzonej przez Tadeusza Pankiewicza (odznaczonego medalem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata) Aptece pod Orłem.
W 1995 Maria Nowak została odznaczona medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W 2007 otrzymała Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, a w 2020, w setne urodziny, Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości.
Przez wiele lat Maria Nowak spotykała się z młodzieżą, aby dzielić sie swoją historią, edukować i uwrażliwiać na zło i krzywdę.
Maria Nowak zmarła 6 listopada 2020 r. w Krakowie.

AUTORKA: Larysa Michalska

Polaryzacja

Używając nienawistnej propagandy ekstremiści dzielą ludzi, a tych, którzy nie są ich zwolennikami nazywają zdrajcami lub sympatykami wroga i głoszą zasadę: „Jeśli nie jesteś z nami, jesteś przeciwko nam”. Przez takie działania tworzą się zazwyczaj dwa obozy – osoby przeciwstawiające się i popierające rozwiązanie danego problemu społecznego. Proces polaryzacji bardzo często przyczynia się do wybuchu i eskalacji konfliktów społecznych. Osoby o umiarkowanych poglądach, będące członkami grupy sprawców mają największe możliwości powstrzymania ludobójstwa, dlatego też zwykle są aresztowane i mordowane jako pierwsze. Grupa dominująca ustanawia dla siebie nieograniczoną władzę wprowadzając stany wyjątkowe lub rządząc za pomocą dekretów, znosząc prawa i wolności obywatelskie. Grupa ofiar jest rozbrajana, by nie mogła się bronić i by grupa dominująca mogła przejąć pełną kontrolę. Aby nie dopuścić do polaryzacji należy wspierać grupy i organizacje działające na rzecz praw człowieka oraz wprowadzić międzynarodowe sankcje.


Jak historia tej osoby jest powiązana z opisywanym etapem?

Maria Nowak od najmłodszych lat przyjaźniła się z osobami o różnym pochodzeniu i wyznającymi różne religie. Ta różnorodność była dla niej zupełnie naturalna. W momencie eskalacji konflików i napięć między żydowskimi i nie-żydowskimi mieszkańcami Krakowa nie poddawała się polaryzującej te dwie społeczności narracji. W czasie niemieckiej okupacji, kiedy w Krakowie założono getto, aby jeszcze bardziej odseparować Żydów i Żydówki od reszty społeczeństwa i aby polaryzować postawy między nimi, Maria w kontrze do wprowadzonego przez władze okupacyjne prawodawstwa, zaangażowała się w pomoc swoim żydowskim przyjaciołom i znajomym.